Wiele miejsc w Republice Czeskiej zasługuje na uwagę i przyciąga światową renomą. Tuż za polską granicą leżą dwa miasta, odwiedzenie których gwarantuje atrakcje dla całej rodziny. Koprzywnica (czeski: Kopřivnice) szczyci się tym, że jest tym miejscem na terenie całego dawnego Cesarstwa austro-węgierskiego, gdzie rozpoczęto masową produkcję samochodów. Tu produkowano, często wyprzedzające swoją epokę, auta osobowe marki Tatra. Tu wciąż produkuje się ciężarówki tej marki. Uroczy Sztramberk (czeski: Štramberk) szczyci się produktem regionalnym, który jako pierwszy w Czechach został prawnie chroniony.

W samych centrum miasta są eksponowane auta osobowe w wielopoziomowym budynku. Kilkanaście minut spacerem od niego znajduje się kolejne muzeum, tym razem pojazdów ciężarowych. Jakby tego było mało to w mieście jest jeszcze prywatna kolekcja „Auto Moto Muzeum Oldtimer Kopřivnice”, gdzie znajdziemy pojazdy różnych marek oraz motocykle. Każda z placówek jest inna, a ich kolekcje się wzajemnie uzupełniają.

Pierwsze próby założenia muzeum Tatry miały miejsce już w 1935 roku, kiedy przedłożono plan zabezpieczenia eksponatów i zapewnienia możliwości prezentacji wyrobów wszystkich linii produkcyjnych, czyli powozów, samochodów i wagonów. Niestety wtedy nie udało się stworzyć muzeum. Kolejna próba – po części udana – miała miejsce w czerwcu 1945r. Wtedy to w Willi Szustala zaczęto eksponować zdjęcia i makiety poświęcone historii przemysłu w Koprzywnicy. Wiele z tych drukowanych materiałów było poświęcone Tatrze. Te grafiki i fotografie przetrwały i są wciąż elementem ekspozycji obecnych muzeów. Kolejne etapy tworzenia muzeów miały miejsce w latach 1951 i 1954. Przełomem okazał się rok 1967, kiedy to w kartotece eksponatów odnotowano: 53 silniki, 11 podwozi, 4 powozy, 27 samochodów osobowych i 26 ciężarówek. W latach 1974 – 1979 udało się zbudować replikę zarówno pierwszego samochodu osobowego Präsident, jak i pierwszej ciężarówki. Zbudowanie obu pojazdów w znaczący sposób uzupełniło puste miejsca ukazujące początki produkcji samochodów w Koprzywnicy pod koniec XIX wieku.

SAMOCHODY OSOBOWE

Choć oficjalna nazwa muzeum to „Muzeum Techniki Tatra w Koprzywnicy” to w pomieszczeniach budynku znajdziemy prawie wyłącznie pojazdy osobowe i ich pochodne. Ekspozycja jest ułożona chronologicznie, a część eksponatów jest ustawiona na antresolach. To dobre rozwiązanie, bo pozwala porównywać rozwój konstrukcji pojazdów w ciągu trwania produkcji i oglądać je wciąż z innej perspektywy.

Ekspozycja jest kompleksowa – poczynając od pierwszych, nowatorskich konstrukcji, gdzie trzon auta stanowiła potężna rura nośna (konkurenci postawili na konstrukcję ramową), poprzez auta Tatraplan, które wyprzedzały epokę swoim aerodynamicznym nadwoziem, a kończąc na luksusowych limuzynach z lat 90tych. Są auta o zamkniętych nadwoziach, są kabriolety i pojazdy dla wojska.

Na obrotowym podeście prezentowany jest samochód, który bazuje na płycie podłogowej modelu Tatraplan, ale za stworzenie nadwozia odpowiedzialna była firma Sodomka. W 1949 roku auto zdobiło stoisko Tatry na targach Motoryzacyjnych w Genewie, a następnie podarowano je Józefowi Stalinowi z okazji jego 70. urodzin. Pojazd wrócił do Czechosłowacji w 1976r.

Innym ciekawym eksponatem jest Tatra 613-3 – rok produkcji 1989 – zaadaptowana w celu testowania parametrów przyczepności lotniskowych pasów startowych. W tylnej części nadwozia znajduje się hydraulicznie opuszczane koło pomiarowe, które połączone jest z zestawem mierników elektronicznych. Samochód był wyposażony w 8mio cylindrowy, chłodzony powietrzem silnik o pojemności 3495cm³, który generował 165KM. Silnik był umieszczony nad tylną osią i napędzał tylne koła poprzez 4ro stopniową skrzynię biegów. W pełni przygotowane do mierzenia parametrów auto ważyło aż 2,5 tony, z tego powodu, że wewnątrz przewożono jeszcze zbiornik wody o pojemności 400 litrów, konieczny do pomiaru wilgotnych nawierzchni. Zwykle przeprowadzono trzy testy na pasach startowych, przy 65, 96 i 130 km/h.

Ciekawym eksponatem jest drezyna, gdzie zastosowano mechanizm pozwalający na unoszenie nadwozia i obrót o 180⁰, co dawało możliwość jazdy w przeciwnym kierunku. Tuż obok drezyny prezentowany jest biało-niebieski skuter śnieżny napędzany śmigłem.

Tatry z końcowego okresu produkcji były nie tylko bardzo luksusowe i komfortowe, ale zapewniały oszałamiające osiągi – ich prędkość maksymalna to 230km/h. Krótka seria 62 pojazdów T700 wyprodukowanych w 1996r. kończy historię osobowej Tatry. Te pojazdy były napędzane, znanymi z poprzednich modeli, silnikami 3,5 litra V8. Niektóre wersje miały powiększoną pojemność do 4400cm³. W takiej konfiguracji jednostka silnikowa generowała moc 172KM przy 5750 obrotów i moment obrotowy 380Nm. Tatra nie porzuciła koncepcji, by silniki były wciąż chłodzone powietrzem i by były montowane nad tylną osią. Stosowano 5cio stopniową skrzynię biegów. Samochód był dużą, czterodrzwiową limuzyną o długości 5135mm i szerokości 1800mm. Przy masie całkowitej 2250kg  mógł przemieszczać się z prędkością maksymalna nawet 230km/h. Ciekawostką jest, że – prócz 62 pojazdów wyprodukowanych w Koprzywnicy – udało się zmontować auto o numerze „63”. Stało się tu już w jednym z warsztatów w Pradze, a wykorzystano pozostałe na magazynie części.

POJAZDY CIĘŻAROWE

Muzeum aut ciężarowych jest bardzo nowoczesne i prezentuje różne pojazdy z różnych etapów produkcji. W odrestaurowanych halach są „zwykłe” ciężarówki, betoniarki, wozy strażackie, autobusy, przekroje i makiety techniczne aut, pojazdy przystosowane do pracy na lotniskach oraz silniki. Nie mogło zabraknąć pojazdów, które z sukcesem pokonywały trasę rajdu Dakar i interesujące kampery potężnych rozmiarów, które podczas wypraw przemierzały bezdroża Afryki.

By stworzyć tak reprezentatywną kolekcję zakupywano i restaurowano pojazdy odnajdywane w Czechach i daleko poza nimi. Przykładem jak trudnym i czasochłonnym zadaniem jest zdobycie eksponatu może być historia Tatry T 815 6×6 z Rajdu Dakar. Samochód odnaleziono w północnej Afryce, gdzie przez wiele lat był używany przez francuskiego przedsiębiorcę przy obsłudze wypożyczalni quadów. Pojazd został zakupiony, a właściwie wymieniony w barterze za Tatrę Phoneix 8×8 w 2016r. Po trudnej renowacji zaprezentowano go publiczności w 2017r.

Tatra 815 TPL 6×6 została wyprodukowana w 5ciu egzemplarzach. Używana była na lotniskach jako holownik. Każdy z egzemplarzy różnił się detalami, a ten prezentowany w muzeum to pojazd numer 2, został wyprodukowany w 1989r. Służył on na lotnisku w Pradze. Takie pojazdy miały na wyposażeniu elektropneumatyczną skrzynie biegów.

Tatra 111C to cysterna na paliwo. Pojazd wyprodukowany w 1961r. mógł przewozić 7000 litrów w trzech komorach. Produkowano też wersje mogące przewozić 9000 litrów.

Tatra 148 AM-368 6×6 była często widywana polskich budowach PRLu. To „betoniarka” z roku 1980, która została wypożyczona przez muzeum i wzbogaciła stałą kolekcję.

Warte bliższego poznania są trzy prezentowane wyprawowe „gigakampery”. Pierwszy to Tatra 815 GTC 6×6, która w latach 1987 – 1990 objechała świat, a oficjalny start wyprawy miał miejsce na Starym Mieście w Pradze. Skrót „GTC” oznacza Grand Tourist Caravan. 10cio cylindrowy silnik zapewniał niezawodną pracą w różnych warunkach, a nadwozie było na tyle pojemne, że przewożono w nim motorower Babeta i motolotnię. Do dachu był doczepiany namiot służący jako dodatkowa sypialnia. Pojazd trafił do kolekcji 7 stycznia 1992r.

Ekspedycja humanitarna była celem zbudowania pojazdu Tatra 138 6×6. Pojazd miał podwozie w wersji militarnej i zaadoptowane nadwozie typu V3S. W takim stanie dojechał – zapakowany wyposażeniem medycznym – do Gabonu w Afryce, a na wystawie znalazł się jako dar Uniwersytetu Karola w Pradze.

PRYWATNE MUZEUM OLDTIMER KOPŘIVNICE

W mieście Kopřivnice jest jeszcze prywatne „Auto Moto Muzeum Oldtimer Kopřivnice”. Były pracownik Tatry kolekcjonował od lat pojazdy i motocykle. Gdy nadarzyła się okazja zaczął je prezentować publiczności wykorzystując górną kondygnację dużego pawilonu na obrzeżach centrum miasta. W tej kolekcji na pewno warto zwrócić uwagę na pojazd z 1902 roku – to Windhoff. Prawdopodobnie wyprodukowano tylko 2 egzemplarze, a przetrwał tylko jeden. Inne ciekawe auto to Fiat 521 z 1928r. których niezmiernie mało pozostało w Europie. Jest też kilka interesujących youngtimerów Maserati, Porsche, Ferrari, Opla i Alfa Romeo. Wśród ok. 40 pojazdów różnych marek jest też 8 modeli „Tatra”.

Koprzywnice znajdują się tylko pół godziny jazdy od polskiej granicy, tuż za Ostrawą. Odwiedzenie muzeów poświęconych dawnej motoryzacji pozwala na zapoznanie się z kunsztem czeskich producentów aut. Oba muzea Tatry –  aut osobowych i pojazdów ciężarowych – są otwarte przez cały rok, od wtorku do niedzieli (w poniedziałki nieczynne), w godzinach 9,00 – 17,00 (maj – wrzesień) i 9,00 – 16,00 (październik – kwiecień) . Prywatna kolekcja „Auto Moto Muzeum Oldtimer Kopřivnice” otwarta jest codziennie, łącznie z poniedziałkami, w godzinach 9,30 – 17,00.

SZTRAMBERK

Sztramberk leżący tuż koło Koprzywnicy jest uroczym miasteczkiem. Nie można go pominąć podczas weekendowej wyprawy. Miasteczko zachowało historyczny układ urbanistyczny, gdzie wokół prostokątnego i pochyłego rynku (położonego na stoku wzgórza zamkowego) stoją murowane późnobarokowe i klasycystyczne domy oraz barokowy kościół z lat 1721–1723. Na uliczkach prowadzących do rynku zachowały się także stare, drewniane domy z bali. Nad miastem góruje zalesione wzgórze z pozostałościami zamku Štramberk oraz zachowaną wieżą o nazwie Trúba. W pobliżu jest Jaskinia Šipka, w której odnaleziono szczątki neandertalskiego dziecka. Teren wokół miasta jest pagórkowaty i poprowadzono tam ścieżki spacerowe i rowerowe.

Wielu gości przyjeżdża do Sztramberka z powodu sztramberskich uszu (czeski: Štramberské uši). Jest to odmiana pierników w kształcie rożka. Ciastka przyrządza się z ciasta piernikowego, które wytwarzane jest na bazie miodu, z mąki, jaj i cukru, z dodatkiem przypraw korzennych. Legenda mówi, że tradycja pieczenia tutejszych uszu zrodziła w związku z najazdem tatarskim w 1241 roku. Dzielni mieszkańcy Sztramberka ukryci na wzgórzu wypuścili wodę ze zbiornika, zatapiając obóz wroga. Podczas przeszukiwania obozu Tatarów odkryto worek wypełniony odciętymi i solonymi uszami niewiernych, przygotowany do wysłania na dowód zwycięstwa tatarskiemu chanowi. Tyle mówi legenda i możemy w nią wierzyć lub nie, ale faktem jest, że „uszy” stały się w 2007r. pierwszym czeskim produktem regionalnym i tej nazwy mogą używać wyłącznie producenci z terenu miasta. W miasteczku jest kilkanaście miejsc, gdzie można kupić oryginalny produkt. Najciekawsze z nich to takie, gdzie część sprzedażowa jest połączona z produkcyjną i podczas zakupów może obserwować proces wytwarzania smakołyków.

Sztramberk i Koprzywnice znajdują się tylko pół godziny jazdy od polskiej granicy, tuż za Ostrawą. Odwiedzenie obu miejsc pozwala na zapoznanie się z kunsztem czeskich producentów aut, obcowanie z przyrodą i poznanie regionalnych produktów kulinarnych. Oba miasta dysponują dobrą bazą noclegową, a w muzeach znajdziemy foldery i broszury w języku polskim.